Đại cương về kỹ thuật đo điện cơ

Đo điện cơ (electromyography) và đo tốc độ dẫn truyền thần kinh (nerve conduction    studies) là phương pháp thăm dò được sử dụng để nghiên cứu phản ứng điện của thần kinh và cơ, đánh giá sự mất phân bố thần kinh của cơ. Phương pháp này giúp đánh giá chức năng của các dây, rễ thần kinh ngoại vi, khớp thần kinh-cơ và các cơ. Chúng là các kỹ thuật bổ trợ rất quan trọng để chẩn đoán xác định, chẩn đoán phân biệt bản chất tổn thương (tế bào thần kinh vận động, myelin, sợi trục hay tổn thương phối hợp), chẩn đoán định khu và tiên lượng bệnh, từ đó giúp các nhà lâm sàng hướng đến nguyên nhân của bệnh và điều trị có hiệu quả.

Những trường hợp nào người bệnh cần phải đo điện cơ?

Điện cơ được chỉ định khi bệnh nhân có những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn thần kinh hay cơ:

• Tổn thương cơ: bệnh lý viêm cơ.
• Chẩn đoán và tiên lượng tổn thương dây thần kinh do chấn thương (chấn thương tủy sống, chấn thương dây thần kinh).
• Chẩn đoán hoặc khẳng định những nghi ngờ bệnh lý thần kinh ngoại biên (tăng ure máu, rối loạn chuyển hóa hoặc miễn dịch, đái tháo đường…).
• Chẩn đoán phân biệt những triệu chứng than phiền (đau ở chi, yếu chi, mỏi, chuột rút, bồn chồn, rối loạn cảm giác da, dị cảm..).
• Định khu những tổn thương thần kinh cục bộ hoặc do chèn ép (hội chứng ống cổ tay, hội chứng ống cổ chân, chèn ép rễ thần kinh), viêm dây thần kinh, bệnh thần kinh vận động, bệnh đơn dây thần kinh, bệnh rễ thần kinh, bệnh lý đám rối thần kinh.

Ghi điện cơ và đo tốc độ dẫn truyền dây thần kinh giúp chẩn đoán các tổn thương do thần kinh hoặc cơ:

• Bệnh viêm đa cơ, loạn dưỡng cơ.
• Hội chứng ống cổ tay.
• Bệnh nhược cơ.
• Bệnh thần kinh ngoại biên.
• Bệnh thoát vị đĩa đệm.
• Các rối loạn của rễ thần kinh.
• Liệt dây thần kinh số V.  

Các ứng dụng của máy đo điện cơ 

Điện cơ kim

EMG sẽ đo xem cơ đáp ứng như thế nào với tín hiệu điện. Trong kỹ thuật EMG kim

• Kim kết nối với máy tính sẽ được đâm vào cơ.
• Kim này sẽ đọc hoạt động của cơ và gửi dữ liệu vào máy tính.
• Dữ liệu (dưới dạng biểu đồ, âm thanh hoặc số) được một bác sĩ chuyên khoa diễn giải để đánh giá cơ hoạt động khi nghỉ ngơi và khi cử động có tốt không.

Đo tốc độ dẫn truyền thần kinh

Đo tốc độ dẫn truyền thần kinh sẽ đánh giá tốc độ và độ mạnh của hoạt động điện của dây thần kinh. Khi thực hiện đo tốc độ dẫn truyền thần kinh:

• Những đĩa nhỏ theo dõi (điện cực) được dán trên da để cảm nhận và ghi lại chức năng thần kinh.
• Tiếp theo, một dòng điện nhỏ được đưa vào da để xem dây thần kinh có thể dẫn truyền đến đĩa nhỏ và hoàn thành “mạch điện” không.
• Nếu có vấn đề gì với “mạch điện” thì đó có thể là tổn thương dây thần kinh.

Quy trình ghi điện cơ và đo tốc độ dẫn truyền dây thần kinh

• Người bệnh vệ sinh tay chân sạch sẽ và được bác sĩ tư vấn, giải thích cụ thể về kỹ thuật đo.
• Người bệnh ngồi ở tư thế giãn cơ.
• Kỹ thuật viên sát khuẩn các vùng da cần khảo sát.
• Dán điện cực ở các vị trí trên đường đi của dây thần kinh cần đánh giá để do tốc độ dẫn truyền thần kinh – cơ đối với chỉ định đo tốc độ dẫn truyền hoặc cắm điện cực kim xuyên qua da vào cơ đối với chỉ định điện cơ kim (dựa vào chỉ định của bác sĩ).
• Dùng điện cực lưỡng cực kích thích các vị trí khảo sát (trên đường đi của dây thần kinh cần khảo sát).
• Máy tính sẽ ghi lại sóng xung điện do co cơ gây ra và phân tích cho ra các chỉ số của các sóng. Bác sĩ chuyên khoa dựa vào các chỉ số ghi được để đánh giá mức độ dẫn truyền cũng như phản xạ của các cơ.

Đo điện cơ có đau không? Có rủi ro gì không?

Đo điện cơ kim sử dụng một kim đâm vào da nên người bệnh có thể sẽ cảm thấy hơi khó chịu, đau nhẹ, hoặc chảy một ít máu. Ngoài ra, có thể bị bầm tím tạm thời, nhưng vết bầm này sẽ mờ dần trong vài ngày. Một số trường hợp hiếm gặp có thể bị ngứa, sưng tấy và nhiễm trùng tại vị trí điện cực. Nếu tình trạng không cải thiện, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.

Lợi ích của đo điện cơ:

Lợi ích của đo điện cơ là giúp đánh giá chức năng của các dây, rễ thần kinh ngoại vi, khớp thần kinh – cơ và các cơ. Đồng thời nó giúp bác sĩ chẩn đoán xác định, chẩn đoán phân biệt bản chất tổn thương sợi trục hay tổn thương phối hợp, tế bào thần kinh vận động, myelin và chẩn đoán định khu, tiên lượng bệnh để từ đó xác định nguyên nhân của bệnh và đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả nhất.

Ngoài ra, cũng không thể phủ nhận lợi ích của đo điện cơ trong việc chẩn đoán tình trạng bệnh ở các trường hợp bệnh nhân có biểu hiện của rối loạn thần kinh và cơ:

• Đau cơ hay vọp bẻ
• Một số kiểu đau chân tay
• Cảm giác châm chích ở da
• Cảm giác tê cứng
• Yếu cơ.